Dəymiş zərərin, əldən çıxmış mənfəətin və risklərin qiymətləndirilməsi iqtisadi fəaliyyətin qiymətləndirilməsi və sığorta sahəsində, həmçinin mülkiyyət hüquqlarının qorunması ilə bağlı hüquqi məsələlərdə vacib rol oynayır. Bu qiymətləndirmələr biznesin maliyyə vəziyyətinin müəyyənləşdirilməsi və risklərin idarə olunması üçün əhəmiyyətlidir. Hər bir qiymətləndirmə növü özünəməxsus metodlardan istifadə etməklə həyata keçirilir.
- Su axıdılma nəticəsində zərərin qiymətləndirilməsi
- Yanğından sonra zərərin müstəqil qiymətləndirilməsi
- Təmirə çəkilmiş xərçlərin qiymətləndirilməsi
- Əldən çıxmış mənfəətin hesablanması
Dəymiş zərərin, əldən çıxmış mənfəətin və risklərin qiymətləndirilməsi müəssisələrin, investorlərin və digər tərəflərin maliyyə vəziyyətini düzgün qiymətləndirməsi və gələcəkdə qarşılaşa biləcəkləri potensial təhlükələrə qarşı hazırlıqlı olmalarını təmin edir. Bu qiymətləndirmə metodlarının düzgün tətbiqi biznesin davamlılığını və təhlükəsizliyini təmin etmək üçün vacibdir. Həmçinin, hüquqi məsələlərdə (sığorta, mülkiyyət hüquqları və s.) doğru qiymətləndirmə zərərin bərpası və mənfəətin təzminatı baxımından önəmli rol oynayır.
- Dəymiş Zərərin Qiymətləndirilməsi
Dəymiş zərər, müəssisəyə və ya fiziki şəxslərə müxtəlif səbəblərlə vurulmuş maddi və ya qeyri-maddi itkiləri ifadə edir. Bu zərər bir hadisə, qəza, təbii fəlakət, iqtisadi və ya hüquqi problemlər nəticəsində baş verə bilər.
Dəymiş Zərərin Qiymətləndirilməsi Üsulları:
- Birbaşa Zərərin Hesablanması: Zərərin birbaşa ölçülməsi, məsələn, əmlakın zədələnməsi, avadanlıqların sıradan çıxması və s. bu cür vəziyyətlərdə istifadə olunur. Zərər dəyəri, bu zədələnmənin və ya itkilərin təmir və ya əvəzlənmə xərcləri əsasında müəyyən edilir.
- İtkilərin Qiymətləndirilməsi: Dəymiş zərərin növündən asılı olaraq, itkilərin dəyəri müəyyən edilir. Məsələn, məhsul itkisi, istehsal dayanmaları və ya iqtisadi fəaliyyətdəki azalmanın qiymətləndirilməsi.
- Sığorta və Tazminat: Sığorta müqavilələri çərçivəsində dəymiş zərər qiymətləndirilir. Müvafiq zərər hadisəsi baş verdikdə, zərər çəkmiş şəxs tərəfindən sığorta şirkətinə müraciət edildikdə, qiymətləndirmə aparılır.
Əldən çıxmış mənfəətin qiymətləndirilməsi
Əldən çıxmış mənfəət, bir fəaliyyətin və ya investisiyanın planlaşdırılan gəlirini itirməsi nəticəsində baş verir. Bu, müxtəlif səbəblərdən (məsələn, təbii fəlakət, müqavilə pozuntuları və ya qeyri-hüquqi fəaliyyətdən) yarana bilər.
Əldən çıxmış mənfəətin qiymətləndirilməsi üsulları:
- Proqnozlaşdırılan Gəlirin Hesablanması: Bu üsulda, zərər çəkən tərəf tərəfindən əvvəlcədən hazırlanmış və proqnozlaşdırılmış gəlirlər əsasında əldən çıxmış mənfəət müəyyən edilir. Məsələn, müəyyən bir dövr ərzində şirkətin əldə etməsi gözlənilən mənfəət və bu mənfəətin itirilməsi.
- Tarixi Məlumatlar və İqtisadi Təsirlər: Əldən çıxmış mənfəət tarixə əsaslanaraq, əvvəlki dövrlərdən toplanmış məlumatlarla müqayisə edilə bilər. Bununla yanaşı, iqtisadi və bazar şərtləri nəzərə alınmaqla gələcəkdə əldə edilə biləcək mənfəət təxmini hesablanır.
- Alternativ Fəaliyyətlərin Hesablanması: Məsələn, bir müəssisə və ya şəxs təbii fəlakət nəticəsində fəaliyyətini dayandırıbsa, təxmini alternativ fəaliyyət və ya bazar şərtləri ilə müqayisə edilərək itirilmiş mənfəət müəyyən edilir.
Risklərin Qiymətləndirilməsi
Risklərin qiymətləndirilməsi, potensial təhlükələrin (maliyyə, əməliyyat, hüquqi, ekologiya və s.) müəyyən edilməsi və bu risklərin mümkün təsirlərinin ölçülməsidir. Bu qiymətləndirmə bir çox sahələrdə, xüsusilə biznesdə və sığortada, önəmlidir.
Risklərin Qiymətləndirilməsi Üsulları:
- Kəmiyyət (Statistik) Metodları: Bu metod risklərin ölçülməsi və qiymətləndirilməsində statistik verilənlərdən istifadə etməyi əhatə edir. Məsələn, tarixi məlumatlardan istifadə edərək, müəyyən bir hadisənin baş vermə ehtimalı və təsirinin hesablanması.
- Ehtimal və təsir analizi: Riskin baş vermə ehtimalı və onun potensial təsiri ölçülür. Məsələn, bir biznesin bazar dəyərini təsir edəcək iqtisadi risklər və bunun nəticəsi olaraq gələcəkdəki itkilər qiymətləndirilir.